■ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು – ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗಾಗಿ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿ

* ಸಾ.ಶ. 6ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಗಳು - ಮಧ್ಯ ಗಂಗಾನದಿ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿ ಉದಯಿಸಿದವು.

-> ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಗಳ ಉದಯದ  ಹಿನ್ನೆಲೆ / ಕಾರಣಗಳು :

* ಸಾ.ಶ. 6ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ-ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ ವರ್ಣಾಧಾರಿತವಾಗಿ ವಿಭಜಿತವಾಗಿತ್ತು.

* ಕ್ಷತ್ರಿಯರು-ಆಳುವ ವರ್ಗದವರಾಗಿದ್ದು, ರೈತನ ಕಂದಾಯದ ಮೇಲೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದರು.

* ವೈಶ್ಯರನ್ನು-ದ್ವಿಜರೆಂದು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದರೂ, ಅವರ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿದ್ದವು,

* ಶೂದ್ರರು-ಕೃಷಿಯಾಳು, ಮನೆಯಾಳುಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಕುಶಲ ಕಸುಬುದಾರಿಕೆ ಸೇವೆಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದರು.

* ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜನತೆಗೆ ಗೌತಮ ಮತ್ತು ಮಹಾವೀರರ ತತ್ವಗಳು ಭರವಸೆಯ ಹೊಸ ಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿ ಗೋಚರಿಸಿದವು.

* ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಘಟಿಸಲು-ಆಯಾ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿನ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳ ಹೆಚ್ಚಳ ಬಹುಪಾಲು ಮೂಲ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗುತ್ತವೆ.

* ಈ ಕಾಲದ ಹೊತ್ತಿಗೆ-ಉ.ಪ್ರದೇಶದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗ ಬಿಹಾರದ ಉತ್ತರ - ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನವೀನ ಕೃಷಿಯಾಧಾರಿತ ಅರ್ಥವ್ಯವಸ್ಥೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು.

* 5ನೆಯ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಇಲ್ಲಿ-ಕಬ್ಬಿಣದ ವ್ಯವಸಾಯದ ಉಪಕರಣಗಳು ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದವು.

* ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಎತ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು.

* ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಗರಗಳಾದ ಕೌಶಂಬಿ, ಕುಶಿನಗರ, ವಾರಣಾಸಿ, ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ವೈಶಾಲಿ, ಚಿರಾಂಡ್ ಮತ್ತು ರಾಜಗೃಹಗಳು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರು.

* ವ್ಯಾಪಾರ ವಾಣಿಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ವರ್ಣವಿಭಜಿತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ 3ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಗೌರವವನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ವೈಶ್ಯರು - ವೈದಿಕ ಧರ್ಮ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತೆಸೆದು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉನ್ನತಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ವರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡದ ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.

* ಗಂಗಾನದಿಯ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿ ಜನಪದಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಾಜನಪದಗಳು, ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವಗಳಾಗಿ ರೂಪಾಂತರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು.

* ಯುದ್ಧಗಳ ನಿರರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದ ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಮಹಾವೀರರ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಜನರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.

* ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಮಹಾವೀರರ ಧರ್ಮಗಳು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಗ್ರಹಣೆ, ಭೋಗ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ ಸರಳ, ಶುದ್ಧ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದವು.

* ಗೃಹಸ್ಥರು ಜೀವನಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯವೋ ಅಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಗಳಿಸಿ ಬಳಸುವಂತೆ ಉಪದೇಶಿಸಿದವು.

* ಜನರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದ ಪಾಳಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮೋಪದೇಶವನ್ನು ನೀಡಿದರು.

-> ಬುದ್ಧನ ಜೀವನ:

* ಜನನ - ನೇಪಾಳದ ಕಪಿಲವಸ್ತು ಸಮೀಪದ ಕಲುಂಬಿನಿವನದಲ್ಲಿ.

* ಬಾಲ್ಯದ ಹೆಸರು- ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ.

* ಪತ್ನಿ- ಯಶೋಧರಾ,  ಪುತ್ರ-ರಾಹುಲ.

* ತಂದೆ - ಶಾಕ್ಯ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಶುದ್ಧೋದನ, ತಾಯಿ- ಮಾಯಾದೇವಿ.

* ಸಿದ್ಧಾರ್ಥನನ್ನು - ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ, ತಥಾಗತ, ಶಾಕ್ಯಮುನಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ.

* 'ಅಸಿತ' ಎಂಬ ಮಹರ್ಷಿಯು 'ಈ ಮಗು ಲೋಕವನ್ನಾಳುವ ರಾಜನಾಗುತ್ತಾನೆ ಇಲ್ಲವೇ ಲೋಕದ ಅಳಲನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಸನ್ಯಾಸಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ' ಎಂದು ಬುದ್ಧನನ್ನು ಕುರಿತು ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿದಿದ್ದನು. 

* ಬುದ್ಧನಲ್ಲಿ ವೈರಾಗ್ಯ ಮೂಡಿಸಿ ದುಃಖದ ಮೂಲವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ 4 ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು: 1) ಓರ್ವ ವೃದ್ಧ 2) ರೋಗಿ 3) ಸನ್ಯಾಸಿ 4) ಶವಯಾತ್ರೆಯ ದೃಶ್ಯಗಳು.

* ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಪುಸ್ತಕದ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಕಾರ- ಅರಮನೆಯನ್ನು ತೊರೆಯಲು ನದಿ ವಿವಾದ ಕಾರಣ.- ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ನದಿ ನೀರಿನ ಹಂಚಿಕೆ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದ ಉಂಟಾಗಿದ್ದರಿಂದ - ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧವಾಗುವುದು ಸಿದ್ಧಾರ್ಥನಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗದೆ ವಿರೋಧಿಸಿ ಅರಮನೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದುಃಖದ ಮೂಲ ಕುರಿತು ಉತ್ತರ ಸಿಗದ ಕಾರಣ ಕೊನೆಗೆ ಬಿಹಾರದ ಗಯಾ/ಬುದ್ಧಗಯಾ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಅರಳಿ ಮರವೊಂದರ ಕೆಳಗೆ ಕುಳಿತು ಧ್ಯಾನಸ್ಥನಾದಾಗ, ಅಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನೋದಯ ಪಡೆದು, ಸಿದ್ಧಾರ್ಥನು ಬುದ್ಧನಾದನು.

* ಬುದ್ಧನೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನಿ, ತಿಳಿದವನು ಎಂದರ್ಥ.

* ಬುದ್ಧನು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಉಪದೇಶ ಧರ್ಮಚಕ್ರ ಪ್ರವರ್ತನವನ್ನು -> ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಸಾರನಾಥದ ಜಿಂಕೆವನದಲ್ಲಿ ನೀಡಿದನು.

* ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಿಹಾರ್ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 40 ವರ್ಷಕಾಲ ಸಂಚರಿಸಿ ಉಪದೇಶ ನೀಡುತ್ತ, ಬಿಹಾರದ ಕುಶೀನಗರ ಎಂಬಲ್ಲಿ 80ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ದೇಹತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದನು.

* ಬುದ್ಧನ ಜೀವನದ ನಾಲ್ಕು ಘಟ್ಟಗಳು -  

1 ) ಮಹಾಪರಿತ್ಯಾಗ 

2) ಜ್ಞಾನೋದಯ 

3) ಧರ್ಮಚಕ್ರ ಪ್ರವರ್ತನ ಮತ್ತು 

 4) ಮಹಾಪರಿನಿರ್ವಾಣ.

-> ಬುದ್ಧನ ಉಪದೇಶಗಳ ಗುರಿ:

* ಶುದ್ಧ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಳಿಸುವುದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಬುದ್ಧನು ಇದನ್ನು 'ಧಮ್ಮ' ಎಂದು ಕರೆದನು.

* ಜಗತ್ತು ಅಪಾರ ದುಃಖದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ, ಆಸೆಯೇ ದುಃಖದ ಮೂಲ.

* ಆಸೆಯನ್ನು ಜಯಿಸಿದವರು ನಿರ್ವಾಣ / ಮುಕ್ತಿ ಹೊಂದುವರು.

* ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಗೆ ಹಿಂಸೆ, ಮದ್ಯಪಾನ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮಾಡದಿರಲು, ಸುಳ್ಳು ಹೇಳದಿರಲು ನಿಯಮ ವಿಧಿಸಿದನು.

* ಬುದ್ಧನ ಉಪದೇಶಗಳು ಜನರ ಭಾಷೆಯಾದ ಪಾಲಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದುದರಿಂದ ಸರಳವೂ, ಜನಪ್ರಿಯವೂ ಆಗಿದ್ದವು.

-> ಬುದ್ಧನ ಮೂಲ ಬೋಧನೆಗಳು :

* 4 ಆರ್ಯಸತ್ಯಗಳು - 

1) ಜಗತ್ತು ದುಃಖಮಯವಾಗಿದೆ 

2) ಆಸೆಯೇ ದುಃಖದ ಮೂಲ 

3) ಆಸೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದು ದುಃಖವನ್ನು ದಾಟಬಹುದು 

4) ದುಃಖವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುವ ದಾರಿಯೇ ಅಷ್ಟಾಂಗಮಾರ್ಗ.

-> ಅಷ್ಟಾಂಗ ಮಾರ್ಗಗಳು -  

1. ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆ 2. ಮಾತು 3. ನೋಟ/ದೃಷ್ಟಿ 4. ಬದುಕು 

5. ಪ್ರಯತ್ನ6. ನೆನಪು 7. ನಿರ್ಧಾರ &  8. ಚಿಂತನೆ ಎಂಬ ಮಧ್ಯಮ ಪಂಥವನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದನು.

* ಬುದ್ಧನು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವನ ಉಪದೇಶಗಳನ್ನು ಆತನ ಶಿಷ್ಯರು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಅವನ್ನು ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಉಪದೇಶದ ಮೂಲಕ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದರು.

* ಬುದ್ಧನ ಉಪದೇಶಗಳು ಇರುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥವೆಂದರೆ - ಪಾಲಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ `ಸುತ್ತ ಪಿಟಕ'.

* ತ್ರಿಪಿಟಕಗಳು: ಬುದ್ಧನ ಉಪದೇಶಗಳನ್ನು ಆತನ ಶಿಷ್ಯರು 3 ಪಿಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ- ವಿನಯ, ಸುತ್ತ ಮತ್ತು ಅಭಿದಮ್ಮ ಪಿಟಕಗಳು.

* ಮುಂದೆ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ- ಹೀನಯಾನ, ಮಹಾಯಾನ, ವಜ್ರಯಾನ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳಲ್ಲಿನ ಸೂತ್ರಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು.

* ಬುದ್ಧನ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ, ಕಳೆಬರವನ್ನು ಹಾಗೂ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಜನ ಅವನ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಚೈತ್ಯಾಲಯ ಹಾಗೂ ಸ್ತೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಟ್ಟು, ಅವುಗಳ ಮೂಲಕ ಅವನ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾ ಪೂಜಿಸತೊಡಗಿದರು. ಹೀಗೆ ಬುದ್ಧನ ಆರಾಧನೆಯಿಂದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ದೇವಾಲಯಗಳು, ವಿಗ್ರಹಗಳು ಹಾಗೂ ಮೂರ್ತಿಜೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.

-> ಧರ್ಮದ ಅನುಯಾಯಿಗಳು :

* ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ತಕರು, ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಈ ಹೊಸ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾದರು.

* ತನ್ನ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಕಲ್ಪಿಸಿ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರಾಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಮಾಡಿದನು.

* ಹೊಸ ನಗರಗಳ ವಾತಾವರಣ ಮತ್ತು ಬದಲಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಮತಗಳು ಆಶಾಕಿರಣಗಳಾದವು.

* ಬುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಅವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳು-ಕೋಸಲ, ಮಗಧ ಹಾಗೂ ಗಂಗಾನದಿಯ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶದ ಉಳಿದ ಹಲವು ನಗರಗಳಿಗೆ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದರು.

* ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ವೈಭವವನ್ನು ಚೀನಾದ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಾದ - ಫಾಹಿಯಾನ್, ಇತ್ಸಿಂಗ್ ಹಾಗೂ ಹ್ಯೂಯನ್ತ್ಸಾಂಗ್ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

* ಮಲಯ, ಬರ್ಮ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ವಿಯಟ್ನಾಂ, ಕಂಬೊಡಿಯ, ಶ್ರೀಲಂಕ ಹಾಗೂ ಬಾಮಿಯಾನಿನವರೆವಿಗೂ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮವು ಹರಡಿತ್ತು. ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಶಿಲೆಗಳನ್ನೇ ಕಡೆದು ಬುದ್ಧನ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ.

* ಕಂಬೋಡಿಯಾದ ಅಂಕೂರ್ ವಾಟ್ ಹಾಗೂ ಅಪ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಬಾಮಿಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧನ ಬೃಹತ್ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಬಹುದು.

* ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಮಿಯಾನ್ ನ ಬುದ್ಧನ ಬೃಹತ್ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರ ದಾಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿ ನಾಶವಾದವು.

* 1956ರಲ್ಲಿ ಡಾ.ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ರವರು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.

-> ನಳಂದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ:

* ಬುದ್ಧನ ಪೂರ್ವಾಪರಜನ್ಮದ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಸರು - ನಳಂದ.

* ಬುದ್ಧನು ನಳಂದ ವಿ.ವಿ.ಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದನು.

* ಹರ್ಷವರ್ಧನನು 25 ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರದ ಕಂಚಿನ ಬುದ್ಧ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನಳಂದಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಕೆ ನೀಡಿದನೆಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.